-रामनाथ खनाल
राजधानीको एक मेरिस्टोप्स सेन्टरमा गत आइतबार एउटा अनौठो घटना घट्यो । कलेज पढ्ने एक किशोरी सेन्टरका कर्मचारी कहाँ पुग्ना साथ डाँको छोडेर रुन थालिन् । सुरुमा त त्यहाँका कर्मचारी निकै अलमलमा परे । पछि विस्तारै बुझ्दा उनको महिनावारी रोकिएको एक महिना भन्दा बढी भएको रहेछ ।
पोखरा घुम्न गएको वेला उनको व्वोयफ्रेण्डसँग सहमती मै यौन सम्पर्क भएको रहेछ । त्यस भन्दा अघि पनि सहमतीमै दुई/तीनचोटी यौन सम्पर्क भएको थियो । त्यतीबेला उनको पार्टनरले कण्डमको प्रयोग गरेर उनीसँग सम्बन्ध राखेका थिए । तर यस पटक भने उनको व्वोयफ्रेण्डले साधन विनानै सम्बन्ध राखेका कारण गर्भ रहन पुगेको थियो । त्यसबाट निकै आत्तिएकी उनी सेन्टरको सम्पर्कमा पुगेकी थिइन् ।
सेन्टरका कर्मचारीले उनको परिवारका सदस्यको उपस्थिती विनानै उनका चार हप्ताको गर्भ तुहाई दिए ।
सूचनाको बढ्दो पहुँच र प्रविधिको बढ्दो प्रयोग सँगै यौनप्रतिको बढ्दो जिज्ञासाका कारण सानै उमेरमा शारीरिक सम्पर्क राख्ने प्रवृत्ति खुलेआम रुपमा बढ्न थालेको छ । बग्रेल्ती खुलेका त्यस्ता केन्द्रहरु र बजारमा पाइने अनेकन प्रकारका साधनहरुले समाजमा बर्जित मानिएको विवाहपूर्वको यौन सम्बन्ध खुलम्खुल्ला हुन थालेको छ ।
कलेज पढ्ने युवायुवतीमात्र होइन, स्कूल पढ्दै गरेका किशोर किशोरीहरु नै यौनकार्यमा संलग्न हुने गरेको भेटिएको छ ।
स्कूल कलेज पढ्ने युवायुवती नै परिवार नियोजनका अस्थायी साधन खोज्न आउने दश वर्षदेखि बानेश्वरमा औषधी पसल सञ्चालन गरिरहेका एक व्यवसायीले बताए । पहिला युवकहरु त्यस्ता साधन खोज्न आउने भए पनि पछिल्लो केही वर्ष यता परिवार नियोजनका अस्थायी साधन खोज्न युवती तथा किशोरीहरु पनि आउन थालेका छन् ।
उनीहरुले प्रायः कण्डम, पिल्स, इमर्जेन्सी पिल्स, इकोन लगायतका साधनहरु खोज्न आउने पनि उनले बताए । राजधानी लगायत सहरी क्षेत्रमा टोल टोलमा खुलेका त्यस्ता औषधी पसलमा उनीहरुको सहज पहुँच पुग्ने भएकाले लुकिछिपी यस्ता साधनहरुका प्रयोग गर्नेहरुको संख्या बढेको छ । तर, त्यसको प्रयोग गर्न नजान्दा किशोर–किशोरी समस्यामा पर्ने गरेका छन् । उमेर नै नपुगी तथा अविवाहित अवस्थामा अस्थायी साधनको नियमित प्रयोग गर्दा किशोरीहरुका लागि घातक हुने चिकित्सकहरु वताउँछन् । महिलाहरुले नरप्लान्ट, डिपोप्रोभेरा, पिल्सजस्ता साधन प्रयोग गर्दा दिर्घकालीन रुपमा प्रजनन् स्वास्थ्यमा असर पुर्याँउदछ । कण्डमको प्रयोगबाट कसैकसैलाई एलर्जी हुने बाहेक पुरुषको स्वास्थ्यमा कुनै असर नपुर्याउने भए पनि किशोरावस्थामा हुने यौन सम्बन्ध राम्रो होइन ।
लहै–लहै वा प्रलोभनमा परेर वा कतिपय अवस्थामा करकापमा समेत परेर यौन सम्बन्ध राख्दा जीवन नै बरबाद हुन सक्छ । इमर्जेन्सी पिल्स, कण्डमलगायतका साधनको प्रयोग गर्ने तरिका र यसका फाइदा–बेफाइदाबारे जानकारी नहुँदा यसले झनै खतरा निम्त्याउन सक्छ । तर यसबाट किशोर किशोरी र युवक युवतीहरु त्यती सचेत भएको पाइँदैन ।
झनै डरलाग्दो कुरा के हो भने त्यस्तो सम्बन्धबाट कतिपय किशोरीहरु कलिदै उमेरमा गर्भपतन गराउन पुग्दछन् । गर्भवती महिलाको मञ्जुरीमा १२ हप्तासम्मको र जबरजस्ती करणी वा हाडनाता करणीबाट गर्भ रहन गएमा १८ हप्तासम्मको गर्भ पतन गराउन सकिने कानुनी मान्यता भएकाले कतिपयले त यसलाई परिवार नियोजनको साधनकै रुपमा उपयोग गर्न थालेका छन् । यसबाट किशोरी, युवती र महिलाहरुमा दिर्घकालिन बाँझोपनको खतरा देखिएको छ ।
मोटो रकमको आशमा गर्भपतन सेवा प्रदायक अवैध रुपमा खोलिएका संस्थाहरुले पनि किशोरी, युवती र महिलाहरु समेतलाई यस तर्फ सजग गराएको पाइँदैन । त्यस कारण पनि यो समस्या झनै विकराल बन्दै गएको चिकित्सकहरु बताउँछन् ।
औषधि पसलबाट गर्भनिरोधका साधन किनेर किशोर–किशोरी र युवक युवतीले तत्कालिन समस्या त रोकथाम गर्छन्, तर भविष्यमा आईपर्न सक्ने असरबारे उनीहरु अनविज्ञ अथवा बेखवर छन् । परिवार नियोजनको प्रयोग गर्ने देशभरको तथ्याङक केलाउने हो भने अधिकांस २५ वर्षमुनिका युवतीहरुले परिवार नियोजनको अस्थायी साधनको रुपामा डिपो सूई प्रयोग गर्दछन् ।
कण्डम बाहेकका अस्थायी साधनहरु अविवाहित महिलाहरुका लागि घातक हुने चिकित्सकहरु बताउँदछन् । त्यसमाथी बच्चा नजन्माएका किशोरी तथा युवतीहरुले डिपो प्रयोग गर्नु झनै जोखिमपूर्ण हुने उनको राय छ । त्यसमाथि यौन सम्बन्ध भन्दा अघि र कम उमेरमै डिपो लगाए बाँझोपनको खतरा हुने उनीहरुको तर्क छ । चिकित्सकका अनुसार पिल्स चक्की पनि नखाँदा हुन्छ । उनीहरुको भनाईमा परिवार नियोजनको सवै भन्दा उत्तम साधन भनेको कण्डम नै हो ।
कण्डमको प्रयोगबाट स्वास्थ्यमा कुनै असर नपुर्याए पनि किशोरावस्थामै यौन सम्बन्ध राख्न थाल्नु जायज होइन । हर्मनयुक्त चक्कीहरुको प्रयोगले प्रजनन् स्वास्थ्यमा प्रतिकुल असर पुर्याउने, अत्यधिक रक्तस्राव हुने, महिनावारी नियमित नहुने मात्र होइन दिर्धकालीन बाँझोपन निम्तन सक्ने खतरा रहन्छ । त्यसकारण सकेसम्म यसको प्रयोग नगर्दा राम्रो हुने उनीहरुको राय छ ।
उमेर नपुगी यौन सम्पर्क गर्नु पनि हानीकारक हुने भएकाले चिकित्सकहरु यसबाट परै रहन र सम्बन्धलाई त्यो रुपमा उपयोग नगर्न चेतावनी दिन्छन् । किशोर–किशोरीले ज्ञानको अभावमा हानीकारक औषधिहरु प्रयोग गर्ने गरेकाले उनीहरुको स्वास्थ्यमा असर पुगिरहेको र किशोरावस्थामै यस्तो सम्बन्धको दलदलमा उनीहरु फस्न थालेको चिकित्सकहरु बताउँछन् ।
गर्भनिरोधका साधन र यसको प्रयोगबारे पर्याप्त जानकारी नहुँदा अविवाहित किशोर–किशोरीहरु समस्यामा पर्ने गरेपनि विवाहित भने आवश्यकताभन्दा बढी जान्ने हुँदा अप्ठ्यारोमा पर्ने गरेको चिकित्सकहरु अनुभव छ ।
विश्वभर प्रजनन् उमेरका अनुमानित ११ दशमलव २ प्रतिशत महिला परिवार नियोजनका साधनको पहुँचमा छैनन् । हरेक वर्ष विश्वभर ८ करोड महिला विना साधनको प्रयोगले नै गर्भवती हुने गरेका छन् । हरेक दिन ७ सय ८५ महिलाको गर्भावस्थामा जटिलता हुने वा सुत्केरी हुने बेला ज्यान जाने गरेको छ । यस्तै, हरेक वर्ष ३४ करोड मानिसमा यौनरोग लाग्ने गरेको छ । नेपाल सरकारले परिवार नियोजनका आधुनिक साधनको प्रयोग बढाउन मात्रै वार्षिक १५ करोडभन्दा बढी रकम खर्चदै आएको भएता पनि समाजमा यसको उपयोग र तत्पश्चात आउने समस्याहरुका बारेमा अभिमुखिकरण गर्न सकेको छैन ।
यसका अतिरिक्त किशोर किशोरीको प्रजनन् स्वास्थ्यका बारेमा ख्याल राख्ने, उमेर नपुग्दै हुने यौन सम्बन्धलाई न्यूनिकरण गर्ने तर्फ प्रभावकारी योजना तर्जुमा गर्न सकेको छैन । यस तर्फ किशोर किशोरी, अभिभावक र सरकार तथा सरोकारवालाहरुले समयमै ध्यान नपुर्याउने हो भने यो समस्याको जरा झ्न झांगिने निश्चित प्रायः छ ।
Share On
No comments:
Post a Comment