Welcome to My Blog!

- रामनाथ खनाल

मुलुक पञ्चायतको पिंजडामा कैद थियो । नागरिकहरु कैदी जस्तो अमानवीय जीवन विताउन बाध्य थिए । शासकहरु नागरिहरुको लास माथी टेकेर फरमान जारी गर्थे । कारणविनै उनीहरु नागरिकहरुको टाउकोमा बन्दुक राख्थे र मृत्यु पुरस्कार दिन्थ्ये । सिंगै धर्ती तानाशाही पञ्चायती व्यवस्थाको विरुद्ध चुँ गर्न सक्दैथ्यो । परिवर्तनको पक्षमा आवाज बुलन्द पार्दै गर्दा निरंकुश पञ्चायती काला रातहरुमा थुप्रै धर्तीहरु रगताम्य हुन पुगे ।

नेत्र घिमिरे, वीरेन राजवंशी, कृष्ण कुइँकेल, नारायण श्रेष्ठ र रामनाथ दाहालको आलो रगतले सिंगै सुखानीको जंगल सिञ्चित भयो । देऊमाईको किनार शहीद रत्नकुमार वान्तवाको रगतले भिज्यो । इली थामी र बीरबहादुर थामीहरुको रगतले पिस्कर भूमि रक्तिम बन्यो । धनकुटाको छिन्ताङ, मोरङको रमाईलो झोँडा, कुलझोँडा र तामागढीका सुकुम्वासी बस्तीहरु पञ्चायती दमनको निर्मम सिकार भए । ओखलढुंगाको टिमुरबोट, सिन्धुलीको भीमानमा पनि पञ्चायती शासकहरुले निहत्था जनताको कत्लेआम गरे । कयौँ मारिए । थुप्रै वेपत्ता बनाइए । पञ्चायती शासकहरुले गाउँ छाड्न उर्दी जारी गरे । परिमाणतः सिंगै धर्ती पञ्चायती शासकका विरुद्ध एक ढिक्का भयो । मुलुकमा परिवर्तनका राता घामहरु पारिलो हुन थाले ।

 हेमन्त ऋतु अन्तर्गत मंसिरको महिना थियो । आकाशमा बादलका रेखाहरु फाट्ट फुट्ट भेटिन्थे । बाहिर छर्लङ्ग घाम लागेको थियो । तर पनि धर्ती अझै उज्यालो थिएन । पञ्चायती कालो रात चिर्न सायद सूर्यको उज्यालो रश्मी पनि असमर्थ थियो । किसानहरु खेतमा धान थन्क्याउने चटारोमा थिए । ठिक त्यतीनै वेला एकाएक विराटनगरमा गोली चल्यो ।

एकाविहानै फणिन्द्रराज तिम्सिनाको रगतले मोरङको बिराटनगर बजार चुर्लुम्म भिज्यो । पञ्चायत–कांग्रेसको अपवित्र गठबन्धनले क्रान्तिको फिलिङ्गो निभाउन बन्दुकको सहारा लियो । मुलुक परिवर्तनको सप्तरंगी सपना आँखामा सजाएर क्रान्तिको रातो झण्डा फहराउँदै हिँडेको एक बहादुर सिपाहीलाई दिनदहाडै महेन्द्र मोरङ क्याम्पसमा कत्लेआम गरियो ।

पञ्चायत ढाल्न निर्मम संघर्ष गरेको कांग्रेसका तत्कालिन नेताहरुले परिवर्तनको ज्वारभाटा बोकेर पुर्वमा परिर्वतनको क्षितिज उघार्नकै लागि क्रान्ति मार्गमा हिँडेको योद्धाको इहलिला समाप्त पार्न पञ्चायतको सहारा लियो । 

कसले गर्यो हत्या ?
महेन्द्र मोरङ क्याम्पस तत्कालिन अनेरास्ववियु पाचौँको पकडमा थियो । विराटननगर नेपाली कांग्रेसका तत्कालिन नेता गिरिजाप्रसाद कोइरालाको पुख्र्यौली थातथलो पनि थियो । र त्यहीँबाट उनले राजनीतिको श्रीगणेश गरेका थिए । त्यसैले विराटनगरको नाकै मुनी रहेको महेन्द्र मोरङ क्याम्पस अनेरास्ववियुको पकडमा रहेको उनले देख्न र सुन्न चाहँदैनथे । त्यसकारण वि.सं २०३८ असोज ११ गते हुन लागेको विद्यार्थीहरुको स्ववियु निर्वाचनमा कुनै पनि हालतमा नेवि संघलाई जिताउन गिरिजाले उर्दी जारी गरे । क्याम्पसमा  तत्कालिन पञ्चायतमा रहेका कमल थापाको नेतृत्वको राष्ट्रवादी विद्यार्थी मण्डलको खासै उपस्थिति थिएन । त्यसकारण मण्डले विद्यार्थीहरुले पनि कांग्रेसलाई सघाउन तयार थिए ।

पुर्वाञ्चलको बिद्यार्थी आन्दोलनको केन्द्र मानिने उक्त क्याम्पसमा फणिन्द्र मानविकी तर्फ स्नातक तहमा अध्ययनरत थिए । त्रिवि प्रशासनले उक्त स्ववियु निर्वाचनमा देशभरी पंचायती प्रशासनको उक्साहटमा नेविसंघ र राष्ट्रबादी विद्यार्थी मण्डलका विद्यार्थीहरु उक्साएर ठाउँ–ठाउँमा आतंक सिर्जना गरेको थियो ।

जसरी भएपनि स्ववियू कब्जा गरी छाड्ने उनीहरुको नीति भएपनि त्यहाँ अनेरास्ववियु (पाँचौ)को विजय निश्चित जस्तो देखेपछि उनीहरु अताल्लिएका थिए ।  पञ्चायती प्रशासनको सहयोग प्राप्त गरी तीर, धनुष र विविध हतियार सहित नेविसंघका नेताहरुले निर्वाचन भैरहेको स्थानमा आक्रमण गरी मतपेटिका र मतपत्र बाहिर ल्याएर जलाएको त्यसबेलाका प्रत्यक्षदर्शीहको भनाई रहेको छ ।

नेविसंघको सभापतिको उम्मेदवार बनेका विजय गच्छेदारले क्याम्पस प्रमुखको कञ्चटमा पेस्तोल राखेर आफ्नो प्यानल विजयी भएको घोषणा गर्न लगाएको उनका सहोदर भाई मदन तिम्सिना बताउँछन् । उनका अनुसार षड्यन्त्रमूलक ढंगले अनेरास्ववियुलाई पराजित गरेको गुन्डागर्दीलाई रोक्न र सो क्याम्पसमा पुनः निर्वाचन गराएर शैक्षिक वातावरणमा तनाव उत्पन्न हुन नदिन शहीद फणिन्द्रराज तिम्सिना नेतृत्वको अनेरास्ववियुको प्रतिनिधि मण्डलले समयमै सम्बन्धित अधिकारीहरुलाई सचेत गराएको थियो  । तर क्याम्पसका अधिकारीहरुले त्यसलाई  प्रस्तावलाई ठाडै बेवास्ता गरे । 

सोही सन्दर्भमा, २०३८ मंसीर ९ गते बिहानै महेन्द्र मोरंग क्याम्पस बिराटनगर तर्फ आइरहेको बेलामा अनेरास्ववियु सुनसरी कमिटीका तत्कालिन अध्यक्ष इश्वरी अधिकारीमाथी नेविसघका नेताहरुले साङ्घातिक आक्रमण गरे । नेवि संघको यस्तो निकृष्ट शैलीका बिरुद्धमा अनेरास्ववियु मोरङ जिल्ला कमिटीको नेतृत्वमा बजारमा शान्तिपूर्ण जुलुश प्रदर्शन गरियो । तर यसमा प्रशासनले कुनै चासो देखाएन उल्टै स्ववियुको ढोका फुटाएर नेवि संघका नेताहरुलाई प्रवेश गरायो । गुण्डागर्दी र तोडफोड गरेर युनियनको कोठा भित्र पस्दैमा बैधता प्राप्त गर्न नसकिने भन्दै सहायक क्याम्पस प्रमुखले समेत विरोध जनाएका थिए ।

यसरि अनेरास्ववियु पक्षीय बिद्यार्थी शान्तिपूर्ण ढगंले कुराकानी गरिरहेको समयमा बाहिरबाट हल्ला गर्दै, पटका पट्काउदै, हतियार देखाउदै र अश्लील गाली गलौज गर्दै तथाकथित स्ववियू सभापति  गच्छेदारको नेतृत्वका विद्यार्थीहरुले अनेरास्ववियु पक्षीय निहत्था विद्यार्थीमाथि निर्मम जाइलागे । नेबिसंघको गुण्डागर्दीको अनेरास्ववियुका विद्यार्थीहरुबाट प्रतिरोध पनि भयो । अनेरास्ववियुका नेताहरुपछि नहटेको देखेर गच्छदार अत्तालिँदै साथमा रहेको पेस्तोल निकालेर अन्धाधुन्ध गोली चलाउन थालेको मदन बताउँछन् ।

 गच्छदारले प्रहार गरेको गोली फाणिन्द्रको छातीमा लागे पनि फाणिन्द्रले गच्छदारले बोेकेको पेस्तोल मिल्काउन सफल भए तथापी उनी त्यहीँ ढले  र उपचारका लागि कोशी अञ्चल अस्पताल  लैजाँदै गर्दा बाटैमा प्राण त्यागे ।

परिवारको साहिँलो छोरा भए पनि परिवारको दायित्व बोध गर्ने एक कुशल अभिभावक पनि थिए । क्रान्ति योद्धालाई कायरतापूर्वक हत्या गरी तत्कालिन प्रशासनले कप्mर्यु लगाएर लास परिवारलाई हेर्न समेत दिएन । घरलाई प्रहरीको कडा घेरामा राख्यो । पछि किर्ते पोष्टमार्टम गरी रिपोर्टमा उहाँका एक दाजुलाई जबरजस्ती  सही गर्न लगाएर अन्त्यष्टि गरिदियो ।

को हुन् फणिन्द्र ?
शहीद फणिन्द्रराज तिम्सिना नेपालको सुदूरपूर्ब मेची अञ्चलको पाँचथर जिल्ला, थर्पू, मालबासेमा  पुण्यप्रसाद तथा पुण्यमाताको कोखबाट वि.सं.२०११ असार ४ गते जन्मिएक हुन् । उनले प्रारम्भिक र नि.मा.वि स्तरको शिक्षा स्थानीय मेदिबुङ स्थित थर्पू स्कुलबाट र क्रमशः अमरपुर, सिनाम र फिदिम स्कुलबाट हाइस्कुलको शिक्षा हासिल गरेका हुन् ।  त्यसपछि उनी वि.स २०२९ सालतिर उच्च शिक्षाको लागि मोरङको विराटनगर झरे ।  र पन्चालीमा बस्न थाले । 

सानैदेखि जनपक्षीय र प्रगतिशील रहँदै आएका फणिन्द्र आफ्नो लक्ष्यप्रति दृढ, लगनशील, अनुशाशित तथा जुझारु प्रकृतिका थिए ।  उनको परिवार (बुबा, दाजुहरु) सँगसँगै विराटनगर बस्दै आएपनि उनकै पहलमा, भाइ बहिनीहरुको उचित शिक्षादिक्षाको लागि वि.सं२०३७ सालमा पुरै परिवार विराटनगर बसाइ सरेको थियो । पछिल्लो पटक उनले वि.सं. २०३६ सालमा जन्मथलोबाट परिवारलाई विराटनगरको तिनटोलियामा सानो घर बनाएर सारेका थिए ।

सानैदेखि अन्याय अत्याचारका बिरोधी उनी  स्कूले जीवनबाटै अनेरास्ववियुमा आवद्ध भएका थिए । जुझारु बिद्यार्थीका रुपमा परिचित र वि.स २०२६–२८ को झापा आन्दोलनबाट प्रभावित उनी वि.स २०३५ मा पुनर्गठन भएको तत्कालीन नेकपा (माले)सँग आवद्ध थिए । सो समयमा कोशी क्षेत्रको पार्टीमा कृयाशील उनका केही सहकर्मीहरु हाल नेकपा (एमाले)को केन्दीय नेतृत्त्वमा समेत छन् भने अर्का सहकर्मी मदन भण्डारीले वि.स २०५० जेठ ३ गते  दासढुंगामा षड्यन्त्रमूलक दुर्घटनामा मृत्युवरण गरे ।

भूमिगत रुपमा पार्टीमा काम गर्दै, खुला रुपमा वि.स २०३५/०३६ सालको ऐतिहासिक राष्ट्रव्यापी विद्यार्थी आन्दोलन र सो आन्दोलनले स्थापित गरेको स्ववियू निर्माणमा उनको महत्त्वपूर्ण भुमिका रहेको थियो ।  अनेरास्ववियुको संगठन सुदृढीकरणर संघर्षको सिलसिलामा जिल्ला सहसचिवमा करीब ९ महिना काम गरेपछि २०३८ साउनमा मोरङको बाहुनीमा भएको बैठकले उनलाई तत्कालीन अनेरास्ववियुको (ए. पाँचौ)को जिल्ला कमिटी सचिव बनाएको थियो ।

अनेरास्ववियुद्वारा घोषित एवं नेपाली विद्यार्थी आन्दोलनको अभुतपूर्व घटनाको रुपमा रहेको वि.स २०३७ चैत १४ गतेको देशव्यापी सफल आन्दोलन लगायत सबैजसो न्यायपूर्ण संघर्षहरुमा उनको अविष्मरणीय संघर्ष छ ।

हत्या पछि उनको परिवार
‘पार्टीको झन्डा त फेरिएको छैन तर यसको डण्डा समाउने र यसका हकदारहरु  फेरिएका छन्’ उनका भाई मदन भन्छन् ।  मदनको अनुभुतीमा शहीदका परिभाषाहरु पनि फेरिएका छन् । जनताको लागि जीवन आहुती दिने गंगालाल, मित्रमणी आचार्य, फणिन्द्रराज तिम्सिना आदीहरुको सपना अझै साकार भैसकेको छैन । पार्टीले शहीदहरुलाई विर्सन थालेकोमा उनका आँखा रसाउँछन् । छाति भक्कानीएर आउँछ । उनी भावुक हुन्छन् र भन्छन् ‘हामीलाई दाजुको रगतसँग केही साट्नु छैन तर पार्टीले दाजुको रगत नविर्सियोस् ।

हत्याकाण्ड हुँदा महेन्द्र मोरङ क्याम्पसको स्ववियु कोषाध्यक्ष उठेकी विद्या पाण्डे (भण्डारी) दुई पटक पार्टी उपाध्यक्ष भइसकिन् । मन्त्री पनि भइन । त्यतीवेलाका पूर्वको आन्दोलनका सारथी केपी ओली अहिले पार्टी अध्यक्ष छन ।  तथापी पार्टीको स्मृतिबाट शहीद फणिन्द्र ओझेल परेकोमा उनको आँखाबाट बलिन्द्र आँशु झर्छ र उनी प्रश्न गर्छन के ‘मेरो दाजुको बलिदानी नेताहरुको लागि सत्ताको भर्याङ मात्र थियो त ?’

उनको पार्टी सँग कुनै आग्रह छैन । दाजुको हत्यापछि  पिता पुण्यप्रसादको शोककै कारण निधन भयो । दाजुको हत्या अघि नै उनको घरमा डाँकाहरुले लुटपाट गरी धन सम्पति लुटेर र पितालाई पनि पेटमा छुरा प्रहार गरी गम्भीर घाइते बनाएका थिए । भाग्यवस् उनका पिता त्यो कालबाट  बँचे । सोही बर्ष फणिन्द्रको हत्या भयो । ६ महिना पछि पिताको पनि निधन भयो । चार दाजु भाई मध्ये साँहिला दाजु फणिन्द्र नै मदनका साहारा थिए ।

दाजुको निधन पछि मदनले साह्रै दुःख पाए । साहारा नै नभएपछि वेसाहार बन्नु उनको बाध्यता बन्यो । तथापी दुःखमै हुर्कन सिकेका र ‘आफैँ तिखा बनेका बनका काँडा झैँ’ उनी पढाईमा आफैँ अव्वल बने । महेन्द्र मोरङबाटै बि.सं. २०४७ सालमा आइ एस्सी सके र बि.सं. २०४७ सालमा भारतको चण्डीगढबाट मेक्यानिकल इन्जिनियरिङमा बिई गरे । उनले चण्डीगढमा आफ्नै बलबहुतामा ‘कोलम्वो प्लान’ अन्तर्गत छात्रबृत्तिमा पढ्ने अवसर पाएका थिए । अहिले उनी सरकारी सेवामा छन् । यो विचमा उनले पार्टीबाट कुनै सहायता पाएनन् र मागेनन् पनि ।

सहयोग चाहिन्छ कि भनेर कसैले नसोधेकोमा मात्र उनको गुनासो छ । दाजुको रगतको बदला मैले केही माग्नु हुँदैन भन्ने उच्च सोच छ उनमा । पार्टी स्थापनाका लागि बलिदानीपूर्ण संघर्ष गरेका व्यक्तिहरु पाखा लागेको देख्दा र क्रान्तिसँग कुनै साईनो सम्बन्ध नजोडिएकाहरुको पार्टीमा हाली मुहाली देख्दा उनको मन कुँडिन्छ । बि.सं. २०३८ साल देखि बि.सं. २०४६ सम्म पार्टीले शहीद फणिन्द्र स्मृति दिवश भव्यताका साथ मनाउँथ्यो । त्यसपछि विस्तारै पार्टीले विर्सन थाल्यो । अनेरास्ववियुका नेता कार्यकर्तालाई त त्यो घटना इतिहास भैसक्यो । पार्टीको क्यालेण्डरबाट पनि फणिन्द्र स्मृति दिवश हट्न थालिसकेको छ ।

२०४६ साल पछाडी धेरै पटक पार्टी सरकारमा पनि पुग्यो । तर सरकारमा पुगेको बखत दाजुका हत्यारालाई कार्वाही गर्नु त परै जाओस् उसैसँग कुम जुधाएर हिँडेको देख्दा उनको मन झनै अमिलो हुन्छ र सारै दुःख लाग्छ । सिंगो परिवारको नै पार्टी प्रति उच्च सहानुभुती छ । पार्टी निर्माणका लागि दाजुको पसिना र रगत दुवै बगेकाले आफू पनि हरतरहले पार्टीलाई सभाउँदै आएको बताउँदै उनी थप्छन् ‘दाजुको रगत खेर नजाओस् भन्ने मेरो एकमात्र चाहना छ ।’
प्रस्तुतिः रामनाथ खनाल
Published on http://nepalpati.com/news/2458/phadindra-timsina-feature