Welcome to My Blog!

कोही मान्छे बोल्नकै लागि जन्मिन्छन् । बोलेरै मान्छेको मनमा ‘राज’ गर्छन् । अनुहारको भावभंगिमाबाट बाहिर निस्किने हो भने कतिपय यस्ता आवाज भेटिन्छन्, जसलाई सुनिरहूँ जस्तो लाग्छ ।

अच्युत घिमिरे प्रकृतिका त्यस्तै उपहार हुन्, जो बोल्नकै लागि जन्मिए, बोलेर मुग्ध पार्नकै लागि आफूलाई हुर्काए ।

बोल्नेको पीठो पनि बिक्छ भन्ने उखान कतिपय बोल्नेकै लागि ‘फिट’ हुँदैन । यो उखानको उत्पत्ति र यसले दिने अन्तर्यबारे जसले जेसुकै अर्थ लगाओस्– अच्युत बोल्छन् र त बिकेका छन् । उनी सुनिन्छन् मात्रै, देखिँदैनन् कतै । यसकारण अच्युत घिमिरे एउटा आवाजमात्र हो ।

० ० ०

उनको बाल्यकाल औसत बालबालिकासरह बित्यो । काठमाडौंमा जन्मे–हुर्केकाले खासै अभाव र दुःख झेल्नु परेन । पढाइमा पनि उनी निकै अब्बल थिए । बाल्य र किशोरावस्था पढाइलेखाइमै बित्यो । घरायसी काममा पनि उत्तिकै पोख्त थिए । काँठ क्षेत्रमा जन्मिएकाले परिवार खेती–किसानीमै निर्भर थियो । माटोको स्वाद र गन्ध उनले थाहा नपाउने कुरै भएन ।

सानो छँदा ‘पत्रकारिता पनि पेसा हुन्छ ? लेखेर, किताब पढेर पैसा कमाइन्छ ?’ भन्ने लाग्थ्यो । रेडियोमा बोल्ने पनि काम हुन्छ र ? भन्ठान्थे उनी । त्यसैले होला– आम बालकसरह उनको मनमा पनि थियो– राम्रो पढें भने इन्जिनियर बन्छु ।

भीडभाडमा बोल्न उनलाई निकै धक लाग्थ्यो । झन् स्टेजमा चढेर बोल्ने भनेपछि त लगलग काँप्थे ।

रेडियोसँगको नाता
उनी कक्षाका प्रथम विद्यार्थी थिए । एसएलसी दिइसकेपछि उनले आफूसँगै पढेर फेल भएका साथीभाइ र एक ब्याच तलका विद्यार्थीलाई घरमै ट्युसन कक्षा पढाउँथे । ट्युसन पढ्न आफूसरहका मात्रै होइन, ठुल्ठूला विद्यार्थी पनि आउँथे । तीमध्ये एकजना शास्त्रीय संगीतका विद्यार्थी पनि थिए । उनी राम्रो बाजा बजाउँथे । शम्भु योञ्जन थियो उनको नाम । कसैकसैले उनलाई लालवीर योञ्जन पनि भन्थे । उनी नेपालका एकमात्र समयवादक मदनदेव भट्टका शिष्य थिए ।

सांगीतिक प्रस्तुति देखाउन जाने क्रममा उनले एउटा सूचना पढेका रहेछन् । यो विसं. ०५५ तिरको कुरा हो, त्यतिबेला काठमाडौंको तीनचुलेमा एचबीसी एफएम सञ्चालनमा आउन लागेको थियो । उपत्यकाको त्यो पाँचौं एफएम थियो ।

ट्युसन पढ्ने विद्यार्थीहरूले उनको आवाजको प्रशंसा गर्थे । उनीहरुले अच्युतलाई भने, “सर तीनचुलेमा रेडियो खुल्दैछ रे ! तपाईंको बोली यति मीठो छ, दरखास्त हाल्नुस् न !”

उनलाई आफू मीठो बोल्छु भन्ने लाग्दैनथ्यो । फेरि के, कसरी बोल्ने पनि थाहा थिएन । उनले तत्कालै जवाफ फर्काए, “ह्या जान्नँ । मलाई लाज हुन्छ । बोल्नै आउन्न ।”

तर, शम्भु मान्नेवाला थिएनन् । बलियो पनि थिए उनी । जबर्जस्ती तानेरै लगेर फर्म फराए । त्यसको झन्डै नौ महिनापछि नतिजा प्रकाशन गरियो । क्लाउडियो रक्की भन्ने इटालियन नागरिक प्रोजेक्ट म्यानेजर थिए । रक्कीले नै उनलाई छनोट गरे । ६ सय जनाले दरखास्त हालेका थिए । तीमध्ये १०५ को नाम ‘सर्ट लिस्ट’मा पर्यो । अन्तिममा तीन जना बोलाइयो । त्यसमध्ये उनी पनि परे ।

कुवेर चालिसे र देवेन्द्र भट्टराईसँगै उनको पनि नाम निस्किएको हो त्यतिबेला । चालिसे र भट्टराई अहिले पनि पत्रकारिता क्षेत्रमै सक्रिय छन् ।

काठमाडौं आसपासका जिल्लामा एचबीसीको राम्रो छाप बसिसकेको थियो । उनले त्यहाँ पत्रकारिताभन्दा पनि रेडियो कार्यक्रम उत्पादनमा भिज्ने र खारिने मौका पाए । त्यसलाई उजिल्याउन भूमिका खेलेका थिए इटालियन नागरिक रक्कीले । उनलाई नेपाली भाषाको राम्रो ज्ञान थिएन तर पनि कार्यक्रमको गुणस्तरीयतामा विशेष चासो राख्थे । भाषा अनुवाद गर्न लगाएरै भए पनि कार्यक्रमको स्तर नाप्थे ।

त्यतिबेला रेडियो कार्यक्रमलाई कसरी राम्रो बनाउन सकिन्छ भन्नेमा उनीहरूको विशेष ध्यान जान्थ्यो । रक्की करिब तीन वर्षजति बसे । उनले छाडेपछि त्यो ठाउँमा आए हरिशरण लामिछाने । उनी आएपछि एचबीसी समाचारको रफ्तार उत्तिकै अघि बढ्यो ।

र, जन्मियो ‘कथावाचन’
रक्की प्रोजेक्ट म्यानेजर हुँदा नयाँ–नयाँ ढाँचाका कार्यक्रम ल्याउन आग्रह र अभिप्ररित गरिरहन्थे । अच्युतले विभिन्न कार्यक्रमको प्रस्ताव लगे । जुन प्रस्ताव लगे पनि ‘परम्परागत’ भयो भन्दै रक्कीले अर्को प्रस्ताव तयार पार्न भन्थे । अच्युतले १५ वटा जति प्रस्ताव तयार पारे होलान् तर रक्कीले कुनै मन पराएनन् । उनले भन्थे, “तिमीहरू यस्तै कार्यक्रममात्रै तयार पार्छौ, अलि नयाँ सोच न !”
हैरान भइसकेका थिए । एकदिन फ्याट्टै सोचे– रेडियो कथावाचन कार्यक्रम गर्ने । स्क्रिप्ट तयार पारे र डेमो कार्यक्रम पनि बनाए । त्यो सुनेपछि बल्ल रक्की मञ्जुर भए ।

त्यो विशुद्ध नयाँ प्रयोग थियो । रेडियो कार्यक्रमकै इतिहासमा एउटा नवीन प्रस्तुति पनि थियो । हिट्स एफएमबाट डिएर कल्याणले पत्रहरू वाचन गर्थे । त्यसको छुट्टै छाप थियो । तर, गद्य साहित्य वाचनको कार्यक्रम ‘रेडियो वाचन’ नै पहिलो हो । ०५७ को वैशाख–जेठतिरबाट उनले त्यो कार्यक्रम सुरु गरे ।

उनले सुरुमा गुरुप्रसाद मैनालीको ‘नासो’ कथा संग्रहभित्रको ‘चिताको ज्वाला’ वाचन गरे । दोस्रो भैरव अर्यालको निबन्ध पढे । १२–१५ भागपछि मात्रै उनले उपन्यास वाचन सुरु गरेका हुन् ।

‘बुलबुल’को कथा
हरिशरण लामिछानेले पनि डेढ–दुई वर्ष काम गरेपछि एचबीसी छाडे । त्यसपछि प्रकाश थापा नयाँ स्टेसन म्यानेजर भएर आए । उनी हाल अमेरिकामा छन् । अच्युत प्रडक्सन म्यानेजर थिए । त्यस्तै क्रममा थापाले आग्रह गरे, “अच्युतजी एउटा गजलको कार्यक्रम तपाईंले नै चलाउनुपर्यो ।”

‘रेडियो वाचन’ सुरु गरिसके पनि उनलाई गजलको बारेमा आधारभूत ज्ञान थिएन । र, पनि अप्ठ्यारो मानी–मानी भने, “हुन्छ नि दाइ, म कोसिस गर्छु ।”

कार्यक्रम त सुरु गर्ने भनियो तर नाम पो के राख्ने ? बडो असमञ्जसमा परे उनी । रुपेश सिलवाल, उज्ज्वल अधिकारी, दिलीपकुमार ज्योति र देवेन्द्र सुवेदीसँगै बसेर नाम जुराउने प्रयत्नमा लागे । तर, नाम के राख्ने भन्ने अन्योल नै थियो । त्यस्तैमा रुपेशले फ्याट्टै नाम उच्चारण गरे– बुलबुल ।

इरानी चरा बुलबुल इरानीहरूले प्रयोग गर्ने उपमा पनि हो । गजलहरुमा प्रतीकका रूपमा प्रयोग गरिने पदावली पनि हो यो । राति उड्ने र गाउँदै हिँड्ने भएकाले गजल कार्यक्रमको नाम यही उपयुक्त हुने ठाने उनीहरुले ।

‘बुलबुल’ कार्यक्रम भनेपछि सुरु–सुरुमा मानिसहरु हाँस्थे । अहिले देशभरका ५० भन्दा बढी रेडियो स्टेसनबाट ‘बुलबुल’ प्रसारण हुन्छ । यो ‘कमन’ नाम भएको छ । आवाजको दायराभित्र स्रोताहरूलाई निरन्तर बाँधिराखेको छ । अच्युत भन्छन्, “एचबीसीदेखि नै ‘बुलबुल’ सुन्ने स्रोतालाई यसले बाँधिरहन सफल भएको छ । भलै, त्यो समूह सीमित किन नहोस् ।”

यसबाट प्रभावित भएरै अच्युतले सामाजिक सञ्जाल (फेसबुक, ट्विटर)मा समेत नामको पछाडि ‘बुलबुल’ झुन्ड्याएका छन् ।

एसबीसी बन्द भएपछि केही समय उनले एन्टेना फाउन्डेसनमा काम गरे । त्यसपछि उज्यालो ९० नेटवर्कमा जोडिए । अहिले पनि उनी उज्यालोमै छन् । कार्यक्रम सुन्ने स्रोता धेरै भएकाले उज्यालोबाट तिनै कार्यक्रम प्रसारण भयो । ‘रेडियो वाचन’ नाम परिवर्तन भएर ‘श्रुतिसंवेग’ बन्यो भने ‘बुलबुल’ त्यही नामबाट प्रसारण हुँदै आइरहेको छ ।

अब्बल स्वर भएकाले स्टेज कार्यक्रमहरूमा बोल्न आग्रह गर्नेहरू पनि थुप्रै छन् । तर, उनी ती आग्रह स्वीकार गर्दैनन् । यसकारण कि उनी आफ्नो अनुहार देखाउन चाहँदैनन् । औंलामा गन्न सकिने स्टेजमामात्र चढेर प्रस्तुति दिएका छन् ।

अनुहारमा के छ र !
अच्युतका प्रशंसक लाखौं छन् । एचबीसीदेखि उज्यालोसम्म आइपुग्दा उनले १८ वर्ष त रेडियो मै बिताइसके । ‘बुलबुल’ र ‘श्रुतिसंवेग’ धेरै स्रोताको प्रिय कार्यक्रम हो । उनले बाचन गरेका कथा, निबन्ध, उपन्यास आदि गद्य साहित्यका अडियोहरू मोबाइलमा राखेर सुन्ने या सीडीमा सुरक्षित राख्नेहरूको कमी छैन ।

तर, उनी कतै देखिँदैनन् ।

सुमधुर र कोकिल कण्ठ आवाजका धनी अच्युत आफ्नो अनुहार सकेसम्म बाहिर देखाउन चाहँदैनन् । उनले जति प्रशंसक बटुले, त्यो सबै उनको आवाजकै करामत हो । त्यसकारण पनि उनी आफूलाई सकेसम्म भीडमा देखाउन चाहँदैनन् । आवाजले चिनिएको मानिसको अनुहार हेरिरहन आवश्यक छैन भन्छन् उनी । यसो भनिरहँदा उनले एउटा अंग्रेजी भनाइलाई स्मरण गरे– यु विल बी ह्वाट यु आर मेड फर ।

रेडियोमा बोल्ने मानिसको काम स्टुडियोको कुनामा बसेर बोल्ने हो । नदेखिउन्जेल मान्छेको दिमागमा आफ्नै मौलिक तस्बिर भएर बाँचेको हुन्छ । देखिएपछि त उस्तै त हो– दुइटा आँखा, दुइटा हात भएको अरूजस्तै । कस्तो होला भन्ने उत्कण्ठा मान्छेको मनमा जति बाँकी रहन्छ, त्यति नै आफू बाँचिरहन्छु भन्ने लागेर पनि उनी लुकेका हुन् रे ! भन्छन्, “मलाई आफू रेडियोकै लागि बनेको झैं लाग्छ । त्यसैले अनुहार देखाउँदै हिँड्न मन लाग्दैन । अच्युत घिमिरेको आवाज चिनिदिए पुग्छ । अमूर्त स्वरूपमै चिनिरहून् भन्ने लाग्छ ।”

त्यसकारण पनि उनले सामाजिक सञ्जालमा तस्बिर हाल्दैनन् । सभा–समारोहमा सरिक पनि हुँदैनन् । बाह्रखरीका लागि तस्बिर खिच्न आग्रह गर्दा उनले भने, “भो नखिचौं, बरु म आफैं पठाइदिन्छु ।”

आवरणमा प्रयोग गरिएको तस्बिर उनी आफैंले पठाइदिएका हुन् ।

० ० ०

सुरुमा उनी लेखनमा त्यति सक्रिय भएनन् । तथापि उनले एउटा पुस्तकमा ‘गोस्ट राइटिङ’ गरेका छन् । उनको संगत प्रायः लेखक÷साहित्यकारसँग भइरहने हुनाले अब लेखनमा पनि सक्रिय हुने सोचेका छन् । र, आफ्नै पुस्तक लेख्ने जमर्को गर्दैछन् ।

राम्रो आवाज छ उनको तर आवाजमा मीठास ल्याउन कुनै मेहनत गरेका छैनन् । आवाजमा उनको आफ्नै उचाइ छ । यो प्रकृतिकै देन हो । र, त उनी भन्छन्, “म त बोल्नकै लागि जन्मिएको हुँ जस्तो लाग्छ ।”

अचेल चिसो खान नहुने भएको छ उनलाई । त्यसैले आक्कलझुक्कल सभा–समारोहमा जाँदा चिसो पेय पदार्थबाट परै रहन्छन् ।

उनी आफ्नै कार्यक्रमको नियमित श्रोता पनि हुन् । सुरु–सुरुमा आफ्नो कार्यक्रम सुन्दा आफैंलाई चित्त बुझ्दैनथ्यो, अहिले प्रिय लाग्न थालेको छ ।

० ० ०

मानिसहरू ठान्छन्– अच्युतले छानेर स्तरीय रचना/किताबमात्र वाचन गर्छन् । तर, त्यसो होइन रहेछ । उनी आँखालाई नबिझाउने, मनको नाद नबिग्रने र भाषाको बहाव मिलेका रचनालाई उच्च प्राथमिकता दिन्छन् । त्यसबाहेक श्रवणयोग्य रचना नछाडी वाचान गर्छन् । कतिपय उपन्यास सुन्दा मजा आउने हुन्छन्, कतिपय पढ्दा । भन्छन्, “यसकारण मैले ‘श्रुतिसंवेग’मा वाचन नगरेका किताब स्तरहीन् हुन्छन् भन्ने कदापि होइन ।”

‘समय त्रासदी’ सरुभक्तको स्तरीय किताब थियो । मानिसहरूले ‘पागलवस्ती’को प्रशंसा गरे पनि त्यसलाई माथ ख्वाउने पुस्तक लाग्छ उनलाई त्यो । उनले त्यो पुस्तको एउटा भागसम्म मात्र वाचन गरेका छन् । बाँकी भागमा श्रवणमजा नआउने लागेर उनले वाचनै गरेनन् ।

बजारमा हल्ला चलेको भरमा उनले वाचन गर्दैनन् । विवादयुक्त पुस्तकलाई पनि वाचनको पंक्तिमा राख्दैनन् । नियमित स्रोताका सिफारिस पनि पढ्छन् । वाचन गर्नुअघि उनले लेखक र प्रकाशकको अनुमति लिन भने बिर्सिन्नन् ।

अहिलेसम्म कति पुस्तक र रचना वाचन गरियो, त्यसको यकिन तथ्यांक छैन उनीसँग । तथापि पारिजातका ‘शिरीषको फूल’ र ‘परिभाषित आँखाहरू’ तथा बीपी कोइरालाका सबै पुस्तकहरू उनलाई सर्वाधिक मन परेका हुन् । यस्तै स्तरीय किताब लेखियून् भन्ने लाग्छ उनलाई ।